Janskerk (Haarlem) 1.91

De Haarlemse Janskerk en het aangrenzende klooster werden gebouwd in de periode 1310-1318 en vormden tot 1625 de Haarlemse zetel van de Commanderij van Sint Jan, die in 1310 werd gesticht. Tegenwoordig is het publiekscentrum van het Noord-Hollands Archief gevestigd in de Janskerk. De Janskerk moet niet worden verward met de katholieke (voormalig bisschoppelijke) Sint Josephkerk, eveneens in de Jansstraat.KloosterkerkDe Janskerk heeft al een lange en bewogen geschiedenis achter de rug. In 1310 schonk Gerard van Tetterode, telg van een adellijk Kennemer geslacht en kanunnik van het Utrechtse kapittel van Sint-Marie, de Johannieterorde een groot stuk grond in Haarlem en goederen in Monsterambacht. Op 17 juli van dat jaar kreeg hij toestemming van de bisschop van Utrecht om op zijn Haarlemse bezit een "oratorium cum cymiterio" te bouwen, een bedehuis of kapel met begraafplaats. Dit zal aanvankelijk een provisorisch bedehuis geweest zijn, want in 1316-1318 werden een "regalem aulam" en een "decoratam ecclesiam ornatu ambitu" gebouwd, kloostergebouwen en een kerk met een sierlijke kloostergang.Na de voltooiing van de kerk zijn er nog verschillende verbouwingen geweest, maar het grondpatroon is daardoor niet sterk gewijzigd. Dat de Commanderij van Sint Jan, zoals het complex werd genoemd, een rijk klooster is geweest, moge onder meer blijken uit de vele opdrachten die werden gegeven aan allerlei kunstenaars, zoals de schilders Jan van Scorel en Maarten van Heemskerck, van wie schilderijen zijn terug te vinden in onder andere het Frans Hals Museum. Ook de bekende schilder Geertgen tot Sint Jans had als broeder onderdak binnen het klooster. Fragmenten van zijn hoogaltaar uit de Janskerk zijn nu te bekijken in het Kunsthistorisches Museum te Wenen.