Gölyaka Köyü 4.2

Resmi kayıtlarda kuruluş tarihine ve kaç hane olduğuna rastlanmamıştır. Ancak bugün bulunduğu alanın 1 km. güney batısında dağ eteğinde kurulduğu anlaşılmaktadır.

Bazı kaynaklarda ise 1895-1908 yılları arasında 15 ile 36 hane olduğu adının ise Mahmure veya Mahmuriye olduğu yazılıdır. O tarihlerde köy de Boşnak, Girit ve Gürcü göçmenlerinin yaşadığı bilinmektedir.1325 H (1907) tarihli Hüdavendigar vilayeti salnamesinde adı bulunmasına rağmen hane sayısı belirtilmemiştir.

Mahmure Kurtuluş savaşı sırasında Orhangazi ve Gemlik kazaları sınırlarında tahkikat yapan Merkez Dış Bölük Komutanlığı’nın ifadesine atfen Alay Komutanlığı’ndan alınan 7147 numaralı ve 21 Eylül 1920 (Salı günü) tarihli rapora göre sabahleyin 30-40 kişiden oluşan Gemlik’in Görele köyü Ermenilerinden müteşekkil bir çete tarafından basılmış ve Müslüman halkın mal ve eşyasının tamamı yağma edilmiştir. Daha sonra köy ateşe verilmiş ve yarısı yanmıştır. Yine aynı tarihlerde Akharım köyü’nden Hacı Salim Ağa ve Mamure köyü’nden Giritli Ali Bey, Sölöz Ermenileri tarafından dağa kaldırılmış ve Hacı Salim Ağa’dan 4000 ve Ali Bey’den 7000 Lira kurtuluş fidyesi istenilmiş, geceleyin Hacı Salim Ağa’nın kaçmaya muvaffak olması üzerine Ali Bey’de serbest bırakılmış ise de zavallının yirmiden fazla mandası ve evinin eşyası tamamen gasp edilmiştir.

Yanan köyün enkazının kaldırılmasını ve yeniden inşasını zor gören o dönemin Orhangazi Kaymakamı daha kuzeyde göl kenarında, düz bir alanda yeni bir köy kurma fikriyle bugün kurulu olduğu alanı istimlak ederek köylüye iskan etmiştir.(1922-1923)

Yeni köy, Ermeni baskını sırasında köylüye önderlik etmiş ve musademe sırasında vurularak şehid edilmiş Arap lakaplı bir yiğidin adı ile kurulmuş ve Arapgazi (Resmi kaynaklarda geçmemektedir.) adını almıştır. Aynı zamanda o dönemde köyde iki han ve iki de iskele inşa edilmiştir.

Ayrıca 1895 tarihinden öncesi bilinmemesine rağmen çeşitli kaynaklardan, Arapgazi köyü’nün Dünyadaki kayıp şehirlerden biri olan Bassilinopolis şehrinin doğu kıyısına kurulduğunu anlıyoruz. Bassilinopolis İznik gölü’nün batı kıyısında kurulduğu tahmin edilen, Bizans ve Romalıların yaşadığına dair izler bulunan, antik bir kenttir. Orhangazi-Çeltikçi-Gölyaka köyleri arasında kalan 10 km.lik bir düzlükte kurulmuştur.

Suların çekilmesiyle birlikte İznik gölü’nün batısında ve Gemlik Körfezi ile gölü birbirine bağlayan derenin ağzında çok eski antik bir iskelenin var olduğu belirlenmiştir(çamlık yolu su deposu yanında şuan göl suları altındadır). İskele büyüklüğü ve sağlamlığı açısından Ülkemizde bulunan en önemli antik iskelelerden biridir. Bu iskele çevresinde oldukça geniş ve dağınık antik yerleşim kalıntıları tespit edilmiştir. Dolayısıyla Bassilinopolis kenti de büyük olasılıkla bu mevkidedir.

Roma İmparatoru Julianus’un annesi, Julius Costantius’un ikinci eşi olan prenses Basilina adına kurulmuş, 365 yılında kent statüsüne yükseltilmiş ve adınada bu prensesin onuruna Bassilinopolis denmiştir.

451 tarihli Kadıköy/Khalkedon kilise meclisinde bu kent, Nikomedia/İZMİT ve Nikaia/İZNİK metropolitleri tarafından kapışma konusu olmuştur. Ancak XI. yy’dan sonra kentle ilgili bilgilere rastlanmaz. Kaynaklardan kentin birden yok olmasında özellikle depremin daha sonra da gölün su seviyesinin yükselmesinin etkili olduğu anlaşılmaktadır.

1960’lı yıllarda ise Arapgazi (Resmi kaynaklarda geçmemektedir) köyünün ismi İznik gölü kıyısında kurulu olması göz önüne alınarak Gölyaka ile değiştirilmiştir.

Köy’ün Nüfus gelişimi; 1927-115(Mahmure), 1940-187, 1955-234, 1970-273, 1980-322, 1990-431, 1997-379, 2000-451 kişi olarak kayıtlara geçmiştir.