โรงเรียนบุญวาทย์วิทยาลัย 5.58

โรงเรียนบุญวาทย์วิทยาลัย เป็นโรงเรียนรัฐบาลแห่งแรกของจังหวัดลำปาง ตั้งขึ้นเมื่อประมาณ รศ.117 ณ วัดพระแก้วดอนเต้า ต่อมาราว รศ. 118 ได้ย้ายไปอยู่ที่วัดสุชาดา แล้วย้ายไปอยู่ที่วัดแสงเมืองมา ในราว รศ. 119 ภายหลังเจ้าบุญวาทย์วงศ์มานิต เจ้าผู้ครองนครลำปางสมัยนั้นได้ย้ายโรงเรียนจากวัดแสงเมืองมามาอยู่ที่หน้าคุ้มหลวงของท่าน นักเรียนเพิ่มมากขึ้น สถานที่เรียนไม่เพียงพอต่อจำนวนนักเรียน เจ้าบุญวาทย์ฯจึงได้ซื้อที่ดินบริเวณห้างกิมเซ่งหลี ซึ่งตั้งอยู่ที่ตำบลน้ำล้อม อำเภอเมืองลำปาง แล้วย้ายโรงเรียนจากหน้าคุ้มมาตั้ง ณ ที่ดินแห่งนี้ครั้นถึง รศ.124 สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอเจ้าฟ้ามหาวชิราวุธสยามมกุฎราชกุมาร ได้เสด็จต่างพระเนตรพระกรรณพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระบรมชนกนาถ ประพาสหัวเมืองฝ่ายเหนือ ได้เสด็จมาทรงเปิดโรงเรียน เมื่อวันที่ 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2448 พระราชทานนามโรงเรียนว่า "บุญวาทย์วิทยาลัย" ตามราชทินนามของเจ้าบุญวาทย์ฯ ผู้ครองนครเพื่อเป็นเกียรติยศแด่ท่านปรากฏหลักฐานในพระราชนิพนธ์ "ลิลิตพายัพ" ของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งทรงใช้พระนามแฝง "หนานแก้วเมืองบูรพ์" ว่าโรงเรียนบุญวาทย์จึงถือเอาวันที่ 26 พฤศจิกายน ของทุกปี เป็นวันสถาปนาโรงเรียนหลังจากโรงเรียนบุญวาทย์วิทยาลัยได้ย้ายออกมาจากหน้าคุ้ม เจ้าพ่อบุญวาทย์ได้ตั้งโรงเรียนใหม่ขึ้นอีกโรงเรียนหนึ่ง ตรงที่หอพระบริเวณสวนดอกไม้ในคุ้มหลวงเพื่อให้บุตรหลานของเจ้าพ่อได้เรียน แล้วขยายรับเด็กที่อยู่บริเวณใกล้ๆด้วย โรงเรียนนี้ยังไม่มีชื่อ แต่คนนิยมเรียนว่าโรงเรียนเจ้าชื่น ต่อมาย้ายโรงเรียนมาอยู่ตรงหน้าคุ้ม และได้ชื่อว่า "โรงเรียนบุญทวงศ์อนุกูล" ตามชื่อเดิมของเจ้าพ่อบุญวาทย์ แต่ชาวบ้านมักเรียกว่าโรงเรียนหน้าคุ้ม ภายหลังโรงเรียนแห่งนี้ได้ย้ายมาเรียนรวมกับโรงเรียนบุญวาทย์ เมื่อปี พ.ศ. 2472