วัดศรีสุมังค์ 3.61

อุปฮาดคนแรกชื่อว่า เจ้าปู่เฒ่า ท่านได้สร้างคุ้มวังที่อาศัยบนริมฝั่งน้ำพุงด้านตะวันตก และได้สร้างวัดคู่บ้านคู่เมืองขึ้นบนริมฝั่ง น้ำพุงด้านตะวันออก ปัจจุบันคือวัดศรีมงคล (หินกลิ้ง)
อุปฮาดต่อจากเจ้าปู่เฒ่าลงมาที่พอทราบชื่อจากคำบอกเล่าคือ อุปฮาดเจ้าหนองขาม อุปฮาดเจ้าอานนท์ อุปฮาดเจ้าคุก
ในสมัยอุปฮาดเจ้าคุกได้ย้ายคุ้มวังจากบ้านหนองขี้ควาย (หินกลี้ง) มาตั้งอยู่บนฝั่งน้ำพุงด้านตะวันออก สันนิษฐานว่าปัจจุบันคือพื้นที่ ที่อยู่ระหว่างกลางวัดสองวัดคือวัดตาลกับวัดกู่แก้ว ณ คุ้มอุปฮาดบ้านกลางนี้ อุปฮาดท่านนี้ ได้เสียชีวิตในระหว่างนอนหลับ ประชาชนจึงพากันเรียกท่านว่า อุปฮาดเจ้านอนตาย
หลักฐานที่พอจะเชื่อถือได้ในช่วงระยะเวลาต่อจากอุปฮาดเจ้านอนตาย ถึงก่อนปี พ.ศ. ๒๓๗๐ เกิดมีกบฏเจ้าอนุวงศ์เวียงจันทน์ (สมัยนั้นเมืองเวียงจันทน์เป็นเมืองขึ้นของไทย)เจ้าอนุวงศ์ได้ส่งเจ้าราชวงศ์ให้คุมกองทัพกบฏส่วนหนึ่งมายึดเมืองหล่ม อุปฮาดเมืองหล่มในครั้งนั้นมีกำลังน้อย จึงจำต้องยอมสวามิภักดิ์ต่อเจ้าราชวงศ์ เข้าร่วมเป็นกบฎ เมื่อทางเมืองหลวงของไทย (กรุงเทพฯ) ทราบข่าว ได้ส่งพระยาอภัยภูธรและพระยาพิชัย นำกำลังพลมาถึงเมืองหล่ม เมือพระยาทั้งสองเดินทางมาถึงเมืองหล่ม มีชายไทยตนหนึ่งชื่อ นายคง ได้อาสานำทัพของพระยาอภัยภูธรและพระยาพิชัยติดตามทัพกบฏเจ้าอนุวงษ์เวียงจันทน์ ตามไปทันกันที่เมืองหนองบัวลำพู เขตเมืองอุดรราชธานี กองทัพไทยจับอุปฮาดเมืองหล่มได้ จึงสำเร็จโทษ ตำแหน่งอุปฮาดเมืองหล่มจึงว่างลงตั้งแต่บัดนั้น เมื่อปราบกฏเจ้าอนุวงค์สำเร็จ ทางกรุงเทพฯได้พิจารณาความดีความชอบของนายคงผู้กล้าหาญมีความซื่อสัตย์ จึงได้ทำการปูนบำเหน็จรางวัลด้วยการแต่งตั้งตำแหน่งอุปฮาดเจ้าเมืองหล่ม โดยมีบรรดาศักดิ์ราชทินนามว่า
“พระยาสุริยะวงศาสงครามรามภักดีวิริยกรมพาหนะ”

ครั้งหนึ่ง พระยาสุริยะวงศาฯ ได้กลับจากธุระที่เมืองหลวง (กรุงเทพฯ) ได้เดินทางเรียบมาตามล้ำน้ำสักจากสระบุรีเรื่อยมาก่อนถึงเมืองหล่มได้ผ่านหมู่บ้านหมู่หนึ่ง คือ บ้านท่ากกโพธิ์ซึ่งมีชาวหล่มอาศัยอยู่ประปราย บ้านท่ากกโพธิ์นี้อยู่ทางด้านทิศใต้ของเมืองหล่ม พระยาสุริยะวงศาฯ ได้พิจารณาเห็นว่าพื้นที่ท่ากกโพธิ์เป็นที่อุดมสมบูรณ์ มีชัยภูมิเหมาะที่จะเป็นเมืองอย่างยิ่ง จึงได้ตัดสินใจย้ายเมืองหล่มมาสร้างขึ้นใหม่ที่บ้านท่ากกโพธิ์และได้สร้างคุ้มเจ้าเมืองขึ้นที่สวนฝ้ายตาโปร่งเหล่ง ส่วนคุ้มเจ้าเมืองเก่า
ได้จัดสร้างเป็นวัด เรียกว่า “วัดกลาง” ปัจจุบันคือวัดศรีสุมังค์