De vrijheid van Noor Inayat Khan 2.27

Het levensverhaal van Noor Inayat Khan werpt een nieuw licht op een voor velen in Nederland onbekend aspect ten aanzien van internationaal verzet, de participatie van moslims wereldwijd, de rol van vrouwen hierin en de realiteit van de concentratiekampen voor niet-joden gedurende de Tweede Wereldoorlog.

Als eerste vrouwelijke radio operator die door de Britse geheime dienst vanuit Londen naar Parijs werd gestuurd neemt de Amerikaans-Indiase Noor Inayat Khan haar plaats in naast andere vrouwen in omliggende landen, zoals Nederland, die eveneens gedurende de Tweede Wereldoorlog werden opgeroepen of uit zichzelf actief deelnamen aan het verzet tegen de Duitse overheersing. Haar gevangenschap en uiteindelijke dood in concentratiekamp Dachau tonen de onthutsende realiteit van de oorlog vanuit een nieuw perspectief.

Noor Inayat Khans verhaal, beschouwd vanuit haar bijzondere achtergrond als dochter van de Amerikaanse Ora Ray Baker en Inayat Khan (1882-1927), de vrijzinnige Indiase moslim mysticus, musicus, filosoof en dichter van koninklijke komaf (die tevens de grondlegger is van de internationale universele soefibeweging en banden had met Nederland en Den Haag in het bijzonder), spreekt tot de verbeelding en heeft meerwaarde als aanvulling op de verhalen van de in Nederland meest bekende vrouwelijke ‘iconen’ van de Tweede Wereldoorlog, te weten de jonge Duitse joodse Anne Frank, de mystiek aangelegde Nederlandse joodse Etty Hillesum en de Nederlandse communistische verzetsstrijdster Hannie Schaft.

De oorlog vereiste een nuchtere kijk op deze mystieke idealen. Kennis nemen van deze aspecten in verhouding tot Noor Inayat Khans uiteindelijke oorlogsinspanningen kan bijdragen aan een andere, positievere beeldvorming over de diversiteit waarmee islamitisch gedachtengoed zich manifesteert in de wereld en tevens een facet doen oplichten van de nog steeds vrij onbekende maar bepalende rol die moslims (wereldwijd) hadden gedurende de Tweede Wereldoorlog. Niet alleen voor kinderen en jongeren maar ook voor oudere generaties is Noor Inayat Khans verhaal hierom buitengewoon inspirerend en leerzaam; hierin ligt een nieuwe, onderwijskundig interessante rol met het oog op voorlichting en beeldvorming.

Voor haar oorlogsinspanningen ontving Noor Inayat Khan postuum het Britse George Cross, één van de drie onderscheidingen die na de Tweede Wereldoorlog in Engeland aan vrouwen zijn uitgereikt. Hiermee is Noor Inayat Khan een ‘Member of the Most Excellent Order of the British Empire’. Op 9 november 2013 onthulde de Britse prinses Anne een bronzen buste op Gordon Square in Londen ter nagedachtenis aan Noor Inayat Khan. Dit is het eerste oorlogsmonument voor een (gedeeltelijk) Zuid-Aziatische moslima.
Frankrijk eerde Noor Inayat Khan met het Croix de Guerre avec Etoile de Vermeil.
In het Parijse gewest Suresnes is een ‘Cours Madeleine’ die verwijst naar Noors codenaam in Parijs. Ook is er een basisschool naar haar vernoemd. In Suresnes is jaarlijks een tentoonstelling over Noor Inayat Khans leven te bezichtigen.

In Nederland is het verhaal van Noor slechts bekend in kleine kring. De uitzonderlijke waardering die Noor Inayat Khan postuum is toegevallen in Engeland en Frankrijk is vergelijkbaar met de Militaire Willems-Orde, die Koninging Wilhelmina en mevrouw Jos Mulder-Gemmeke als enige twee Nederlandse vrouwen na de Tweede Wereldoorlog ten deel vielen voor hun oorlogsinspanningen. Met in gedachten de bijzondere relatie tussen Noor, haar familie en Nederland en Den Haag in het bijzonder, haar opmerkelijke en vrijzinnige Indiaas-Amerikaanse moslim achtergrond en heldhaftigheid zal Noor Inayat Khan voor velen (jong en oud) een welkom vrouwelijk rolmodel zijn.

Daarbij is het overigens zaak haar moslim achtergrond te koppelen aan de eclectische origine van- en de onderliggende motivatie voor haar handelen, die gebaseerd zijn op het universele, interreligieuze soefisme van haar vader Inayat Khan. Dit, om niet ten prooi te vallen aan de eenzijdige stereotypering in het kader van ‘moslima' en 'islam’, zoals in Engelstalige media begin 2014 veel gebeurde.

Noor Inayat Khans uitzonderlijke levensverhaal toont hoe een jonge vrouw in oorlogstijd de keuze maakte om zich in te zetten voor een universeel, hoger doel: het welzijn van anderen, ongeacht hun geslacht, afkomst, status of religie. Dit is een inspirerende, humanistische boodschap en een compleet ander geluid in de huidige tijd van geopolitieke onrust waarin de gruwelijke acties van IS aanhangers die de media kleuren.