ΑΝΩ & ΚΑΤΩ ΠΑΤΗΣΙΑ - ΑΓΙΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ 5.01

Τα Πατήσια είναι περιοχή της Αθήνας που εκτείνεται από 3,5 ως 5 περίπου χιλιόμετρα βόρεια του ιστορικού της κέντρου. Δεν αποτελεί επίσημη ξεχωριστή διοικητική ενότητα, αλλά υπάγεται στο Δήμο Αθηναίων, του οποίου κατέχει το βόρειο άκρο. Παλαιά ήταν εξοχική περιοχή και τόπος μικρών εκδρομών για τους παλαιούς Αθηναίους, ενώ σήμερα είναι πυκνοκατοικημένη. Διακρίνεται σε Άνω Πατήσια και Κάτω Πατήσια, όπως φαίνεται και από τα ονόματα των εκεί σταθμών του «ηλεκτρικού» (γραμμή 1 του μετρό της Αθήνας). Τα Πατήσια έδωσαν το όνομά τους σε μία από τις μεγάλες οδικές αρτηρίες της Αθήνας, την Οδό Πατησίων γνωστή και ως «28ης Οκτωβρίου».

Ετυμολογία ονόματος

Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την προέλευση του ονόματος Πατήσια:
Κατά τον Κώστα Μπίρη, το όνομα προέρχεται από τον επιρρηματικό τύπο Βατήσι του ονόματος του αρχαίου δήμου Βατής.
Κατά τον Δημήτριο Καμπούρογλου, το όνομα οφείλεται σε έναν Τούρκο κτηματία ονόματι Πατίς-Αγά.
Η περιοχή ονομαζόταν παλιά και Παραδείσια.

Άνω Πατήσια

Η περιοχή αυτή είναι κυρίως τα «Πατήσια» των παλαιών Αθηναίων. Το τέρμα της οδού Πατησίων, η «Αλυσίδα», όπου και ο Σταθμός Άνω Πατησίων ήταν επίκεντρο εορτασμού της Πρωτομαγιάς, με πολλές εξορμήσεις των Αθηναίων εκείνη την εποχή του έτους. Η περιοχή ορίζεται στα βόρεια από τη Ριζούπολη, βορειοανατολικά και ανατολικά από τον συνοικισμό Κυπριάδου και το Γαλάτσι, νοτιοανατολικά και νότια από την Κυψέλη και τα Κάτω Πατήσια, και δυτικά από τον ποταμό Κηφισό. Βορειοδυτικά εκτείνονται οι Δήμοι Νέα Χαλκηδόνα και Νέα Φιλαδέλφεια, με όριο το χείμαρρο Ποδονίφτη, αριστερό παραπόταμο του Κηφισού.

Κάτω Πατήσια

Τα Κάτω Πατήσια έχουν ως κύριο οδικό «άξονα» την Οδό Αχαρνών αντί της Πατησίων. Στην Αχαρνών βρίσκεται και ο ομώνυμος Σταθμός Κάτω Πατησίων. Ορίζονται στα βόρεια-βορειοανατολικά από τα Άνω Πατήσια, στα ανατολικά από την Κυψέλη, νότια από τον Άγιο Νικόλαο, νοτιοδυτικά από τα «Θυμαράκια» και τα Σεπόλια, δυτικά από τον ποταμό Κηφισό και την τοποθεσία «Τρεις Γέφυρες», όπου η Εθνική Οδός Αθηνών-Λαμίας περνά πάνω από τον Κηφισό και τις σιδηροδρομικές γραμμές Αθηνών-Πελοποννήσου και Αθηνών-Θεσσαλονίκης, σε ένα αξιόλογο για την εποχή του τεχνικό έργο.
Είναι γενικώς πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή και έχει ελαφρώς υποβαθμισθεί, παρότι έμεναν εδώ παλαιότερα άνθρωποι πλούσιοι, όπως ο βιομήχανος Ιωάννης Σοφιανόπουλος της ΧΡΩΠΕΙ (του οποίου η έπαυλη με κήπο σώζεται απέναντι από το σταθμό του Ηλεκτρικού). Εδώ υπήρχαν πολλοί κινηματογράφοι: «Αλκυών» χειμερινή, «Αλκυών» θερινή, «Μαρί», «Βένος», «Γιάνκα», «Γωγώ», «Μουλέν Ρουζ», «Αμίκο», «Κάτια», "Νίτσα", «Άσπα», «Φυσσήτρης», «Άντα», θερινό «Όσκαρ» κλπ. Διασώζεται μόνο το «Όσκαρ», που είναι πλέον χειμερινό. Υπάρχει επίσης η έδρα του Ε.Λ.Ο.Τ.. Η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου Όπλων πήρε το προσωνύμιό της επειδή μόνο εδώ ο Άγιος Δημήτριος εικονίζεται ένοπλος. Γι΄αυτό και η στενή της περιοχή ονομάστηκε «Όπλα» ή «Στα όπλα». Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, κατά τη διάρκεια του Αγώνα του 1821 μια ομάδα αγωνιστών που είχε καταλύσει στο ναό για τη νύχτα, ξύπνησε ξαφνικά από μία φωνή: «Στα όπλα!». Σηκώθηκαν και μόλις πρόλαβαν να αποκρούσουν μία τουρκική επίθεση. Αργότερα, όταν ρωτήθηκαν μεταξύ τους, βρέθηκε ότι όλοι κοιμόνταν την ώρα που είχε ακουστεί η φωνή. Απέδωσαν λοιπόν τη φωνή σε θαύμα του Αγίου Δημητρίου.

Άγιος Ελευθέριος

Ο Άγιος Ελευθέριος είναι συνοικία της Αθήνας που βρίσκεται ανάμεσα στα Κάτω Πατήσια και τα Άνω Πατήσια. Πήρε το όνομά της από τον ομώνυμο ναό πάνω στην οδό Αχαρνών. Από την περιοχή διέρχεται ο ηλεκτρικός σιδηρόδρομος και εξυπηρετείται από τον ομώνυμο σταθμό.

Στην περιοχή του Αγίου Ελευθερίου βρίσκεται το κλειστό γυμναστήριο της ομάδας μπάσκετ Α.Ο. Σπόρτιγκ.