Εργαστήρι Πολιτισμού Νέας Αρτάκης "Παναγία Φανερωμένη" 3.88

1. Ιστορικά στοιχεία.
H Αρτάκη, στα Τουρκικά Erdek, είναι πόλις αρχαιοτάτη, χρονολογούμενη από τους προϊστορικούς χρόνους. Ο Απολλώνιος ο Ρόδιος εις τους αργοναύτες αναφέρει την Αρτακίαν Κρήνη. Είναι χτισμένη στη νοτιοδυτική πλευρά της Κυζικηνής Χερσονήσου στην Προποντίδα , που είναι μια κλειστή θάλασσα μεταξύ του Αιγαίου και του Εύξεινου Πόντου. Η Κυζικηνή Χερσόνησος λεγόταν και Αρκτόνησος, γιατί πάνω στα βουνά της ζούσαν άρκτοι. Την έκτισαν οι Μιλήσιοι, οι κάτοικοι της Μιλήτου, που ήταν η πιο μεγάλη και πιο προοδευτική ιωνική πόλη της Μ. Ασίας .
Την γεωγραφική θέση της την ζήλεψαν πολλοί λαοί, πράγμα που έκανε τους κατοίκους της πρωταγωνιστές στα μεγάλα γεγονότα, μεταξύ κατακτητών και κατακτημένων.
Πριν την εγκατάλειψη υπήρχαν στην Κυζικηνή Χερσόνησο δεκαεπτά χωριά, δεκατέσσερα ελληνικά, ένα αρμένικο και δύο μικρά τούρκικα. Τα ονόματα των χωριών αυτών ήταν τα εξής: 1) Αρτάκη, 2) Γωνιά, 3) Ρόδα, 4) Χαράκι, 5) Δρακούντα, 6) Βαθύ, 7) Κατάτοπος, 8) Λαγκάδα, 9) Διαβατή, 10) Καστέλλι, 11) Μηχανιώνα, 12) Πέραμος, 13) Πάνω Καινούργιο Χωριό, 14) Κάτω Καινούργιο Χωριό, 15) Αρμενοχώρι, 16) Χαμαμλί, 17) Κούκουρο.
Κατά την απογραφή του 1900 μετρήθηκαν 26.500 Έλληνες, 2.500 Τούρκοι και 1.000 Αρμένιοι, που δείχνει τον συμπαγή Ελληνικό πληθυσμό που κατοικούσε στην Κυζικινή Χερσόνησο.
Οι Αρτακηνοί εκεί ασχολιόντουσαν με την καλλιέργεια του μεταξοσκώληκα,(είχε πολλές μουριές η Αρτάκη) με την παραγωγή παστών και τουρσιών, την παραγωγή σταφυλιών και μούστου. Σωστό πανηγύρι γινόταν σε όλη την Αρτάκη τις μέρες του τρύγου και της πώλησης των κρασιών της. Ακόμη καλλιεργούσαν ελιές, οπωροκηπευτικά και φρούτα . Αλλά το πάθος των Αρτακηνών ήταν η θάλασσα .
Το 1912-13 ήλθαν οι Βαλκανικοί πόλεμοι και οι επιτυχίες της Ελλάδας. Οι Μικρασιάτες χαίρονται και περιμένουν. Το 1914 ξεσπά ο Ά Παγκόσμιος πόλεμος . Η Ελλάδα συμμετέχει το 1917. Πολλά βάσανα πέρασαν οι Έλληνες Μικρασιάτες . Τότε έγινε και η μεγάλη φωτιά στην Αρτάκη. Κάηκε ολοσχερώς. Μόνο μερικά πέτρινα σπίτια έμειναν .
Το τέλος του πολέμου βρίσκει την Ελλάδα με την μεριά των νικητών και την Αρτάκη να προσπαθεί να ορθοποδήσει και πάλι . Στην Ελλάδα δίνεται η Σμύρνη και το 1919 ο Ελληνικός στόλος μπαίνει στο λιμάνι. Αρχίζουν οι εχθροπραξίες με τους Τούρκους και ο Ελληνικός στρατός επεκτείνεται και σε άλλες πόλεις της Μικράς Ασίας, όπου κυριαρχεί το Ελληνικό στοιχείο για να τις προστατέψει. Έτσι έφτασε και στην Αρτάκη. Όνειρα για ένωση με την Ελλάδα. Έχουμε όμως τις πολιτικές συγκρούσεις εκεί και τελικά την κατάρρευση του μετώπου το 1922. Αρχίζει η εγκατάλειψη.

2. Εγκατάσταση στην Ελλάδα.
Στις 29 Αυγούστου 1922, ημέρα Δευτέρα , οι Αρτακηνοί μεταφέρονται στα Μαρμαρονήσια που ήταν απέναντί τους, όπου έμειναν δεκαπέντε μέρες. Από κει περνώντας τα Δαρδανέλια φθάνουν στην Θεσσαλονίκη, στους θαλάμους του Καράμπουρνου. Δέκα μέρες κάθισαν εκεί. Στη συνέχεια για ένα χρόνο, σε απέραντους θαλάμους στην Τούμπα, όπου τους θέρισαν η πείνα και η ελονοσία .
Εν τω μεταξύ, όλον το χρόνο αυτόν, μια επιτροπή από Αρτακηνούς έψαχνε να βρει τον καταλληλότερο τόπο για να εγκατασταθεί , για να κάνει μια καινούργια Αρτάκη. Τον βρήκαν στη θέση Βατώντα στην Εύβοια, όπου έμοιαζε πολύ με το δικό τους χωριό. Εδώ στήθηκε και αναπτύχθηκε, με χίλια δύο βάσανα, η σημερινή Ν. Αρτάκη, όπου επηρέασε οικονομικά όλη την Εύβοια . Γέμισαν με ψάρια τις αγορές της Χαλκίδας και της Αθήνας, και με πλήθος γεωργικά προϊόντα.
Το 1927 αρκετές οικογένειες από τον Κατάτοπο , που είχαν αρχικά εγκατασταθεί στην Μυτιλήνη, ήλθαν και ενσωματώθηκαν με τους Αρτακηνούς στο καινούργιο χωριό, οι οποίοι και αποτέλεσαν ένα δυναμικό στοιχείο στην ανάπτυξή του.
Την δεκαετία του ‘70 και του ‘80 αναπτύχθηκαν πολύ οι πτηνοτροφικές και κτηνοτροφικές επιχειρήσεις. Γι’ αυτό και η Ν. Αρτάκη υπήρξε μια από τις πόλεις που δέχτηκε πολλούς ανθρώπους λόγω εσωτερικής μετανάστευσης στην Ελλάδα μέχρι και σήμερα, απαριθμώντας γύρω στους δεκαπέντε χιλιάδες κατοίκους.

3. Έθιμα.
Στην Αρτάκη έθιμα υπήρχαν πολλά και ωραία, από τα οποία πολλά εξαφάνισε ο χρόνος, πολλά όμως διατηρούνται μέχρι και σήμερα .Τα κυριότερα είναι:
3.1. Του αρραβώνα .
3.2. Του γάμου.
3.3. Η γιορτή του Αγίου Θεοδώρου.
3.4. Του Αγιαννιού του Κλείδωνα (24 Ιουνίου)
3.5. Τα Θεοφάνια (6 Ιανουαρίου)
3.6. Ένα άλλο έθιμο που θυμάμαι είναι, όταν έχτιζαν καινούργιο σπίτι στην Αρτάκη....

4. Η φορεσιά της Αρτακηνής γυναίκας.
Για την παλιά γυναικεία Αρτακηνή φορεσιά έχουμε στοιχεία , μόνο από προσωπικές μαρτυρίες και συνεντεύξεις από ηλικιωμένες γυναίκες του χωριού, και παρά τις επίμονες προσπάθειες δεν κατέστη δυνατόν να βρεθεί ούτε ένα κομμάτι της φορεσιάς , παρά μόνο λίγες φωτογραφίες με καθημερινή φορεσιά........

5. Η φορεσιά του Αρτακηνού άντρα.
Οι άντρες φορούσαν βράκα . Οι νέοι μέχρι το γόνατο και οι γεροντότεροι μέχρι τη μισή τους γάμπα , φτιαγμένη από........
Στα ποδιά φόραγαν.....

6. Πανηγύρια.
Τα πιο σπουδαία πανηγύρια στην Αρτάκη ήταν, των Αγίων Αποστόλων στις 30 Ιουνίου, της Αγίας Άννης στις 25 Ιουλίου, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στις 6 Αυγούστου και της Παναγίας Φανερωμένης στις 23 Αυγούστου.
Στη Νέα Αρτάκη πανηγυρίζουμε των Αγίων Αποστόλων, του Προφήτη Ηλία στις 20 Ιουλίου, αλλά η μεγαλύτερη γιορτή γίνεται στις 23 Αυγούστου, της Απόδοσης Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που πανηγυρίζει η Ιερά Μονή Παναγίας Φανερωμένης.
Αυτές οι μέρες συμπίπτουν με τις πολιτιστικές εκδηλώσεις ‘ΚΥΖΙΚΕΙΑ’, που γίνονταν εδώ από το 1977 έως το 1981 από μια ομάδα νέων της Ν. Αρτάκης, και συνεχίζονται από το 1982 μέχρι και σήμερα από το Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου μας. Σ’ αυτές παρουσιάζεται η δουλειά που γίνεται στα ερασιτεχνικά τμήματά του, όπως θεατρικές παραστάσεις, μουσικές συναυλίες, χορωδίες, και βραδιές παραδοσιακών χορών.

7. Οργανοπαίχτες.
Οι μουσικοί που έπαιζαν στους γάμους, στα πανηγύρια και σε κάθε είδους διασκεδάσεις στην σημερινή Ν. Αρτάκη ήταν: ο Ελισαίος Βογιατσόγλου και ο Θανάσης Μοσχώνης που έπαιζαν βιολί, ο Νίκος Κάιτατζης που έπαιζε κλαρίνο, ο Θανάσης Νιάπης και ο Γιώργος Κατιφεδόπουλος, ονομαστός σαν Καραγιώργης, που έπαιζαν ούτι . Τα όργανα τα έλεγαν παιχνίδια και τους οργανοπαίχτες παιχνιδιάτορες. Από τους απογόνους τους δεν ακολούθησε κανείς τη τέχνη τους. Ίσως την εποχή εκείνη την δύσκολη, της δημιουργίας της νέας πατρίδας, ποιος να είχε μυαλό για όργανα και μουσικές ;

8. Γενικά για το χορό.
Στην Ν. Αρτάκη, άντρες και γυναίκες χορεύουν μικτά ( Συρτούς ή Καλαματιανούς ), ή ζευγαρωτά ( Καρσιλαμάδες ), ή μόνο άντρες ( Χασάπικα και ζεϊμπέκικα ).Οι γυναίκες ξεχωρίζουν από τους άντρες χορεύοντας πιο συγκρατημένα, προσδίδοντας όμως με τις κινήσεις τους περισσότερη χάρη στο χορό. Παλαιότερα τους χορούς πάντα συνόδευε τραγούδι, στην αρχή χωρίς συνοδεία μουσικών οργάνων. Όταν άναβε το κέφι προσκαλούσαν και οργανοπαίχτες.

9. Χοροί και τραγούδια.
9.1. Μια μικρή μελαχρινή
Μικτός σε κύκλο χορός 7/8 στα βήματα του καλαματιανού, δυο και έξι πίσω.

9.2.Τέσσερα μάτια δυο καρδιές.
Χορεύετε σε κύκλο από γυναίκες, με τα χέρια κάτω, σε ρυθμό 9/8, καρσιλαμάς, ξεκινώντας με το αριστερό πόδι, τρία τεσσάρια εμπρός ένα πίσω, με το ομώνυμο τραγούδι.

9.3. Εχαμογέλασ’ η αυγή. 2/4
Ένα από τα πολλά τραγούδια σε βήματα συρτού χορού.
9.4 Καρσιλαμάς 9/8
Αντικριστός χορός με ποτήρια.

9.5. Μέσα - όξω ή Τζορμπατζίδ’κος .
Χορός 4σημος, που πήρε το όνομά του από τα μέσα - έξω βήματα του χορού. Αναφέρεται σαν τραγούδι από τον Κατάτοπο, αλλά χορευόταν στους γάμους, σε όλα τα γλέντια και τα πανηγύρια της καινούργιας πατρίδας. Χορεύεται με το τραγούδι…

9.6. Ροδοδάχτυλος αυγή μου.
Συρτός χορός 2/4 , με δυο κινητικά μοτίβα, στα τρία και καλαματιανός.

9.7. Φεύγεις νεότης καημένη.
Μικτός κυκλικός χορός σε 2/4. Χορεύετε με τα χέρια στους ώμους στα βήματα του χασαποσέρβικου.

9.8. Το φιλέρημο τρυγόνι.
Καρσιλαμάς 9/8. Χορεύετε από γυναίκες πολύ σεμνά, με μαντήλι στα χέρια, με το ομώνυμο τραγούδι.

9.9. Χασάπικο αργό και γρήγορο.
Στ' αργά χασάπικα υπάρχει μια ποικιλία βηματισμών, ανάλογα με την ηλικία των χορευτών. Οι παππούδες των 75 και 80 ετών κάνουν λίγα επαναλαμβανόμενα βήματα χορεύοντας σε κύκλο, ενώ οι άνδρες των 50 και 60 ετών χορεύουν με πολλά βήματα σε ευθεία. Έχουν όμως όλοι ύφος κιμπάρικο. Χορεύουν μαζί και με γυναίκες, αλλά συνήθως όταν είναι αντρόγυνα.

10. Γλώσσα.
Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα των Αρτακηνών στην ομιλία τους, που τους κάνει να ξεχωρίζουν ανάμεσα σε πολλούς, είναι το παχύ λ και ν στην προφορά τους. Τα δυο αυτά σύμφωνα τα προφέρουν μέσα στην στοματική τους κοιλότητα κολλώντας στον ουρανίσκο μεγαλύτερη επιφάνεια της γλώσσας και όχι μόνο στην άκρη της.
Άλλη ιδιομορφία είναι η συγκοπή στις καταλήξεις –η, -ης, -ι, -υ, και -ει, -εις ονομάτων και ρημάτων που δεν τονίζονται π.χ. ο Γιάνν’ς φέρν’ το καλάθ’.
Επίσης μετατρέπουν το άρθρο της γενικής του ενικού των θηλυκών από της σε τσι και τσ’ π.χ. τση μάνας, τσ’ Ελενίτσας καθώς και το άρθρο της αιτιατικής του πληθυντικού αρσενικών και θηλυκών

......................................................................
//////////////////////////////////////////////////////////////////////

Το χορευτικό εργαστήρι Ν. Αρτάκης ιδρύθηκε το 1987 και μέχρι σήμερα είναι το μαζικότερο τμήμα της Δ.Ε.Π.Α. , αριθμεί περίπου 150 μέλη που είναι κατανεμημένα σε χορευτικές ομάδες όλων των ηλικιών.
Το χορευτικό συγκρότημα αποδίδει χορευτικά, ένα ευρύ φάσμα παραδοσιακών ελληνικών χορών, που καλύπτουν κάθε γωνιά της πατρίδας μας αλλά και κάθε τόπο όπου ο ελληνισμός και η ελληνική λαϊκή παράδοση άφησαν τα σημάδια τους.

Δίνει όμως έμφαση στους χορούς της Αρτάκης Κυζίκου Μ. Ασίας, όπου και η καταγωγή των σημερινών Αρτακηνών, της Μ. Ασίας γενικότερα, αλλά και στους χορούς της Εύβοιας όπου είναι η γη που σήμερα μας φιλοξενεί.

Το συγκρότημα έχει εμφανιστεί σε χορευτικές συναντήσεις και εκδηλώσεις λαογραφικού χαρακτήρα τόσο μέσα στα όρια της Ελληνικής επικράτειας , όσο και έξω από αυτά , όπου απέσπασε ευμενείς κριτικές και διακρίσεις.
Χοροδιδάσκαλος και υπεύθυνος των χορευτικών είναι ο Θεόδωρος Γιαννακάρας από την ίδρυσή του μέχρι και σήμερα.
Επίσης διδάσκει εφηβικά τμήματα ο Ευάγγελος Γιαννακάρας, προσχολικής ηλικίας και παιδικά τμήματα οι Λένα Λαφαζάνη και Έλενα Κουρκουζέλη.
Τηλέφωνο επικοινωνίας: 22210 44342 - 6942249716